Dec 24, 2010

यस्तो रह्यो मेरो विद्यार्थी जीवन- प्रचण्ड


म सातआठ बर्षको थिए हाम्रो घरको आर्थिक अवस्था असाध्यै कमजोर भएकाले बा नोकरी गर्न भारत जानु भएको थियो । बाले भारत गएर पैसा नकमाउने हो भनें हाम्रो बर्षभरी खान नपुग्ने अवस्था थियो । ढिकुरपोखरीको नाउँडाँडामा हाम्रो घर नजिकै मामाको घर थियो । मामा घरमा मामाहरुले मलाई घरमै क ख सिकाए । मैले पढ्न स्कूलमा सिकेको होइन । खरीपाटी लिएर क ख पढ्न र लेख्न सिकियो । त्यस समयमा विहान चाडै उठ्यो नुहायो अनि पढ्न बस्यो । चलन नै त्यस्तो थियो त्यतिबेला । घरको आर्थिक अवस्था कमजोर भएका कारण मैले घरमै अक्षर सिकें ।

ढिकुरपोखरीमा नै आठ बर्षको लाग्दा मैले सबै अक्षर लेख्ने चिन्ने भएको थिएँ । अक्षर पढ्दा र लेख्दा त मलाई त्यति अप्ठुरो भएको थिएन तर अंक सिक्दा निकै समस्या भएको थियो । अरु अंकमा पनि होइन ३ र ६ मा हो । मलाई ३ र ६ चिन्न निकै अप्ठुरो पर्यो । ३ कतापट्टि फर्कन्छ र ६ कतापट्टि फर्कन्छ भनेर चिन्न मलाई एक बर्ष लाग्यो । मलाई ३ र ६ छुटुउन निकै मुश्किल भएको थियो ।२०१९ सालको माघ महिनामा ढिकुरपोखरीबाट पैदल आठ दिन हिडेर चितवन झर्यौं । त्यो बेला म आठ बर्ष मात्र लागेको थिएँ । कास्कीबाट चितवन पुग्दा पहिला हामी पटिहानीको गंगानगर पुग्यौं । त्यहाँ हाम्रो काकाको घर थियो । एक महिना जति हामी काकाको घरमा बस्यौं । बाले शिवनगरमा जग्गा किन्नु भयो । चितवन गएको एक महिना पछि हामी आफ्नै घर शिवनगरको हनुमाननगर गयौं ।

चितवनमा जाने बित्तिक्कै म स्कूलमा भर्ना हुन पाइन् । चितवन गएको दुई बर्षसम्म खेत खन्नु पर्ने भैसी हेर्नुपर्ने भयो । जमिन खेतीयोग्य भएपछि मात्र म स्कूल जान थालें । शिवनगरको अहिले गाविस भएको ठाउँको नजिकै एउटा सानो छाप्रो थियो । त्यसै छाप्रोमा प्राथमिक विद्यालय चलाइएको थियो । त्यसै प्राथमिक विद्यालयमा म भर्ना भएँ । तर घरमा दुई बर्ष बस्दा पनि सामान्य वर्णमाला ल्याएर पढ्ने अंक जोड घटाउ गर्ने गर्दथें । जुन दिन म स्कूलमा भर्ना हुन गएँ त्यस दिन त्यसै स्कूलका हेडसर बोधराज भण्डारीले मलाई \\\'यसले पढ्न जानेको छ कि छैन\\\' भनेर एउटा किताव पढ्न दिनुभयो । मैले त्यो किताव खर्रर्रर्र पढिदिएँ ।

अनि वहाँले \\\'यसले त पढ्न जानेको रहेछ\\\' भनेंर एकैचोटी तीन क्लासमा भर्ना गरिदिनु भयो । त्यसै दिनदेखि म स्कूल पढ्न जान थालें । तर शिशु एक दुई कक्षा नपढीकन एकैचोटी तीनमा भर्ना भएँ । भर्ना त भइयो । तर के के विषय पढ्नु पर्छ भन्ने थाहा थिएन । केही मेसोमेलो भएन । त्यहाँ त तीन चार वटा किताव पढ्नु पर्दोरहेछ । नेपाली साहित्य हिसाव यस्तै के के हुन् सबै थाहा नहुने । म भर्ना पनि त्यही माघ वा फागुनमा भएको थिएँ ।

जेठमा त अर्धबार्षिक परीक्षा भैहाल्यो । अर्धबार्षिक परीक्षा दिँदा त मलाई जाँच दिने भनेको के हो त्यसको केही मेसो थिएन । नेपाली साहित्यको प्रश्नहरुका उत्तर मलाई आएन । त्यसबेला हामीसँग पढ्ने साथीहरुले प्रश्नपत्रको टोपी बनाएर लगाउने गर्दथे । प्रश्नको उत्तर लेख्न नसकेपछि नेपाली साहित्यको प्रश्न पत्र टोपी भित्र हालेर घरतिर िहंडें । घर गएँ । त्यस समयमा अर्धबार्षिक परीक्षा भएपनि त्यसको परीक्षाफल गाउँका सबै जुटाएर सुनाउने चलन थियो ।

शिक्षकले सबैका सामुन्ने फलानो पास फलानो फेल भन्दथे । शिक्षकले मेरो नाम लिएर छविलाल त फेल भनेर सुनाए । त्यो घटना मलाई अहिले पनि सम्झना छ । परीक्षाफल सुनाउँदा खेरी मेरो बा पनि आफ्नो छोरो फेल हुन्छ कि पास हुन्छ भनेर सुन्न उभिनु भएको थियो । म फेल भनेपछि बाको अनुहार अमिलो भयो । त्यो दिन मलाई टाउको पनि दुखेको थियो । म खुरुखुरु घर गएँ । बाको अमिलो अनुहार देखेपछि मलाई पनि नरमाइलो लाग्यो । म फेल भएको बाले बडो पीर मान्नु भयो । म त फेल भएँ । अरु पास भए । पास भएकाहरु खुशी भए । त्यसपछि मलाई ठूलो चोट पर्यो । त्यही चोटले मैले अलि ध्यान दिएर मेहेनत गरी पढ्न थालें । मंसीरको बार्षिक परीक्षा पछि फेरी त्यसै गरी परीक्षा फल सुनाए । त्यसबेलामा त मलाई पास भनेर सुनाए । औपचारिक विद्यालय शिक्षाको बारेमा मेरो पहिलो अनुभव त्यही थियो ।

चार कक्षामा म थर्ड भएँ । पाँचमा सेकेण्ड भएँ । अब त म छिट्छिटो टप्न थालिहालें । पाँच कक्षाबाट एकैचोटी सातमा गएँ । यसरी मैले कक्षा एक र दुई पनि पढ्न परेन् र छ कक्षा पनि पढ्नै परेन । सातमा पनि राम्रो गरें । आठमा पनि राम्रो गरें । दशमा त म स्कूलको फस्ट भएँ । त्यसैगरी एसएलसी दिएँ ।म स्कूल पढ्दा घरको पूरै काम गर्नुपर्दथ्यो । चितवन गएपछि पनि दुई बर्ष स्कूल जान नपाएको पनि घरको काम गर्नु पर्ने भएकाले हो । सानो छँदा भैंसी हेर्नुपर्ने भएकाले स्कूल जान पाइएन । हाईस्कूल पढ्न थालेपछि त घरको सबै काम गर्नु पर्दथ्यो । बारी खन्ने जोत्ने भारी बोक्ने खाना पकाउने काम गर्नु पर्दथ्यो । अलि ठूलो भएर काम गर्ने भएपछि त मैले खन्ने काम धेरै गर्नुपर्दथ्यो । बिहान र साँझ जमेर काम गर्नु पर्दथ्यो ।

खेलमा मलाई फूटबल मन पर्दथ्यो । हाइस्कूल स्तरको म्याचमा टीममा गएर फूटबल खेल्थें । भलिवल पनि सामान्यरुपले खेल्दथें । भलिवल चाँहि ग्य्राजुयट गरेर शिक्षक भएपछि खेलें । पहिला म फूटबल बढी खेल्दथें । ब्याडमिन्टन पनि खेल्दथें । कलेजमा टेवुल टेनिस पनि खेल्दथें । प्रायः सबै खेलहरु खेल्दथें । तर फूटबल मलाई मनपर्ने र रुची लाग्ने खेल हो ।मलाई पढ्ने बेलामा गणित र विज्ञान नै बढी मन पर्दथ्यो । गणित र विज्ञानमा मेरो राम्रो पनि हुन्थ्यो । त्यसो त मलाई इंग्लिस पनि मन पर्दथ्यो । त्यतिबेलाको इंग्लिस साहित्यको कोर्स निकै स्टुण्डर्ड थियो भन्ने लाग्दछ । त्यसमा भएका प्रोज पोइट्री कथाहरु ज्यादै गम्भीर प्रकृतिका हुन्थे । मलाई इंिग्लसमा रुची नै थियो । तरपनि मनपर्ने र धेरै नम्बर आउने हिसाब र विज्ञान नै हून्थ्यो ।

पढ्दाखेरि म कहिल्यै घोक्दैनथें । कमै घोक्दथें । बुझ्नेतिर नै बढी कोशिस गर्दथें । हिसाबमा मेरो तरिका भनेको बढी प्य्राक्टिस् नै हो । जति प्य्राक्टिस् गर्यो त्यति सजिलो लाग्दथ्यो । जति प्य्राक्टिस् गर्यो त्यत्ति नै इन्ट्रेस्ट लाग्दै जाने जति प्य्राक्टिस् गर्दै गयो त्यत्तिनै इन्ट्रेस्ट बढ्दै जाने हुन्थ्यो । साइडबाट पनि बुझ्ने कोशिस गर्दथें । विज्ञानमा बस्तुगत कुराहरु हुने भएकाले यो विज्ञानको युग हो यो दुनियाँ के हो भनेर बुझ्ने विषयसँग समबन्धित भएकाले विज्ञानमा रुची जागेर आउँथ्यो ।

एसएलसी पास गरिसकेपछि पनि हाम्रो घरको आर्थिक अवस्था राम्रो थिएन । हुन त चितवनमा दुई विगाह दश कठ्ठा जग्गा हुनु भनेको धेरै नै हो । तर हाम्रो परिवार ठूलो थियो । छ जना बहिनी दुई जना दाजु भाई र आमा बा गर्दा दश जनाको परिवार भएकाले त्यो जमिनको उब्जनीले खान लगाउनका लागि त्यत्ति राम्रोसँग पुग्दैनथ्यो ।एसएलसी मैले राम्रो अंक ल्याएर पास गरें । पहिलेदेखि विज्ञानप्रति रुची भएकाले मलाई आईएस्सी। पढ्ने इच्छा थियो । तर घरमा पढ्नका लागि चाहिने पैसा थिएन । त्यत्तिनै बेला हाम्रो बा यहाँको जग्गाले खान लाउन नपुग्ने भएर बर्दिया जानु भएको थियो । वहाँले बर्दियामा झुप्रो बनाएर बस्नु भएको थियो । मैले एसएलसी पास गर्दा बा चार महिनादेखि बर्दियाको ताराताल हो वा त्यता कतै झुप्रो बनाएर बस्नु भएको थियो ।

वहाँको इच्छा चितवनको जग्गा बेचेर बर्दियामा बस्ने थियो । तर मेरो भनें जसरी भएपनि आइस्सी पढ्ने इच्छा थियो । आमाले बा नभएको बेलामा गंगानगर पटिहानी शिवनगरका हाम्रा नातागोताहरुबाट कसैसँग पचास कसैसँग सय रुपियाँ मागेर चार सय रुपियाँ जम्मा गरी मलाई काठमाडौं पढ्न जान भनेर दिनु भयो । त्यहि पैसा लिएर म काठमाडौं आइएस्सी भर्ना हुन आएँ । तर आउन ढिलो भएको हुनाले राम्रो भनी चिनिएको अमृत साइन्स क्याम्पसमा भर्ना सिद्धिसकेको रहेछ । मैले त्रिचन्द्रमा र पाटनमा फर्म लगाएँ । मलाई हाइस्कूलमा पढाउने शिक्षकको घर ललितपुरमा भएकाले वहाँले ललितपुरमा नै पढ म सहयोग गरिदिन्छु भनेकाले म पाटन कयाम्पसमा भर्ना भएँ ।स्कूल पढ्दा म आठमा र नौमा मनिटर पनि भएँ । तर त्यसबेलामा मलाई नेता हुने खासै चाहाना थिएन । म असाध्यै लजालु स्वभावको थिएँ । त्यसबेला मलाई कसैको अगाडि बोल्न पनि अप्ठुरो लाग्दथ्यो । मेरो ध्यान पढ्नमा मात्र जान्थ्यो । म स्कूलमा एकदमै अनुशासित र इमान्दार विद्यार्थीको रुपमा चिनिन्थ्यें ।

म नारायणी विद्यामन्दिर माध्यमिक विद्यालय शिवनगरमा दश कक्षामा पढ्दा खेरि अलिअलि राजनीति शुरु भएको थियो । स्कूलमा काँग्रेस र कम्युनिष्टको झगडातगडा हुने गथ्र्यो । मैले पढ्ने गरेको शिवनगर स्कूलमा नहरमुनि र नहरमाथि भन्ने विवाद भैराख्थ्यो । नहरमाथि काँग्रेसको धेरै प्रभुत्व थियो भनें नहरमुनी कम्युनिष्टहरुको । मेरो घर नहर मुन्तीर पर्दथ्यो । मलाई पढाउने एक जना शिक्षक जो मेरो नाता पनि पर्नुहुन्छ चन्द्रराज भुत्र्याल वहाँको कम्युनिष्टतिर सहानुभुति रहेछ ।म हाईस्कूल पढ्दाका बारेमा मेरा हेडसरहरुले जति पनि भन्नु भएको छ ती सही नै छन् । अहिले मेरा बारेमा राजकृष्ण कंडेल सरको अन्तरवार्ता पत्रिकामा आएको छ । ती मुलतः सही हुन् । अर्को पनि हेडसर जसले मलाई काठमाडौं आइएस्सी पढ्न ल्याउनु भयो वहाँको पनि पत्रिकामा इन्टभ्यू आएको छ वहाँ अहिले नवलपरासीमा हेडसर हुनुहुन्छ चन्द्रराज भुत्र्याल ।

शिवनगर हाइस्कूलमा पढाउने तर ललितपुरमा घर भएको सरको नाम नन्दप्रसाद हो । मेरो विज्ञानमा रुची भएकाले आइएस्सी पढ्दा खेरी मेरो ईाजनियर र पाइलट त्यसमा पनि पाइलोट बन्ने इच्छा थियो । आकाशमा जहाज उडाउने भनेपछि त्यतातिर बढी चाहाना बढेको थियो । पाइलोट भइएन भनें ईाजनियर हुने मेरो चाहाना थियो । ईाजनियर मेरो दोस्रो प्राथमिकतामा परेको थियो ।मलाई पढाउने चन्द्रराज भुत ्र्याल सरको भाई पुष्पराज भुत्र्याल मसँग पढ्नु हुन्थ्यो । अहिले पुष्पराज खुमलटारको कृषिमा काम गर्नुहुन्छ । एक दिनको कुरा हो वहाँहरुले मलाई माओत्सेतुङको फोटो देखाउनु भयो । वहाँहरुले माओलाई चीनको कम्युनिष्ट पार्टीको ठूलो नेता भनेर पनि चिनाउनु भयो । त्यसबेला सचित्र चीन भन्ने पत्रिका आउँथ्यो । वहाँहरुले त्यही सचित्र चीनको बाहिरी पृष्ठमा भएको माओको ठूलो रंगिन फोटो देखाउनु भएको थियो । माओको फोटो मैले पहिलो पटक त्यहीं देखेको हुँ । वहाँहरुले माओका सम्बन्धमा धेरै कुरा गर्नु भयो । माओले धनि र गरीव बराबर बनाउने अरे । माओले चीनमा ठूलो क्रान्ति गर्नुभयो अरे ।

यस्तैयस्तै प्रसँगहरु वहाँहरुले सुनाइ रहँदा पन्ध्र बर्षको एउटा केटो म मेरो दिमागमा कस्तो कस्तो रोमाञ्चकारी प्रभाव पर्यो । देशमा धनी र गरीब कोही पनि नहुने अरे । माओत्सेतुङ ठूलो नेता अरे मेरो दिमागमा यी कुराहरुको गहिरो छाप परेको म अहिले पनि सम्झिन्छु । मैले पहिलो पटक माओत्सेतुङ र कम्युनिष्ट बारेमा त्यसैबेला थाहा पाएँ र सुनें पनि । मेरो दिमागमा पनि पर्यो हाम्रो बाआमा पनि धेरै गरीव छन् धेरै दुःख गर्छन् जति दुख गरेपनि खान लाउन पुग्दैन । त्यसैले धनी र गरीव नहुने भन्ने कुराले स्वतः मलाई भावनात्मक आकर्षण गरेको थियो । नहरमाथि र मुनि भएकाले काँग्रेस र कम्युनिष्ट भनेर विभाजित हुनु माओत्सेतुङका बारेमा सुन्नु र घरको अवस्था पनि नाजुक हुनु आदिले मलाई कम्युनिष्टप्रति झुकाव राख्ने भौतिक परिवेश बनाइ थियो ।

मान्छेले म यस्तो हुन्छु भनेर कहाँ हुन्छ र ! मेरो घरको आडैमा एकजना धनबहादुर विश्वकर्माको घर थियो । म धनबहादुर विश्वकर्मालाई म साह्रै मन पराउँथें । पछि थाहा पाएँ धनबहादुर विश्वकर्मा पनि कम्युनिष्ट हुनुहुँदो रहेछ । मैले एसएलसी दिँदासम्म कम्युनिष्ट काँग्रेस विद्यार्थी भन्ने त चर्चा हुन्थ्यो । तर अखिल नेविसंघ भन्ने थिएन ।आइएस्सी पढ्न पाटन क्याम्पस आएपछि क्याम्पसको राजनीतिले मलाई छोयो । मैले पढ्ने क्याम्पसमा प्रगतिशीलहरुको प्रभाव रहेछ । म ती विद्यार्थीहरुसित जोडिन पुगे । आइएस्सी पहिलो बर्ष पढ्दा म घर गएको बेलामा धनबहादुर विश्वकर्माले मलाई तपाइँ कम्युनिष्ट हुनु पर्यो भन्नु भयो । मैले ल म तयार छु भनें ।

रुपलाल विश्वकर्मा त्यसबेलामा पुष्पलालको समूहमा थिए । तिनै रुपलाल भएको ठाउँमा एक दिन राती धनबहादुरले मलाई लिएर जानु भयो । राती दश बजे खानासाना खाएर हामी अर्को गाउँमा गयौं । त्यो बेला भूमिगत जानु पर्छ भन्ने थियो । त्यही गाउँमा रुपलालसँग मेरो भेट भयो । त्यसैबेला रुपलालले पहिलो चोटी मलाई पार्टी सदस्यता दिए । त्यो २०२८ सालको कुरा हो ।हाम्रो पालामा दश कक्षामा फाराम भर्ने बेलामा नाम परिवर्तन गर्न चाहानेले परिवर्तन गर्न पाइन्थ्यो । मलाई किनकिन छविलाल भन्दापनि अर्को नाम राख्न पाए हुन्थ्यो भन्ने लागि रहेको थियो । फाराम भर्ने बेलामा नाम फेर्छु भन्ने लागेको थियो । मप्रति हेडसरदेखि सबै सरहरुले निकै चासो पनि दिन्थे । म हेडसर राजकृष्ण कंडेल कै कोठामा बसेर मेरो नामको बारे छलफल भयो । त्यहाँ राजकृष्ण कंडेल सरले पन्ध्र बीसवटा नामको एउटा लिष्ट नै बनाउनु भयो । त्यो लिष्टमा कमलराज कमलप्रसाद कमलहरी आदि इत्यादि थुप्रै आए । अन्तमा मेरो नाम पुष्पमा गएर अडियो । पुष्पै राख्ने त ल भन्ने त भयो । तर पुष्पराज राख्ने कि पुष्पप्रसाद राख्ने कि अथवा पुष्प मात्र राख्ने भन्ने भयो ।

चन्द्रराज भुत्र्याल पनि त्यहाँ नै पढाउनु हुन्थ्यो । चन्द्रराज भुत्र्याल सरले चाँहि कमल जोड्ने सल्लाह थिएपछि पुष्पकमल भयो । यो ठीक छ भनेर मैले हुन्छ भनें । पुष्प भुत्र्याल पनि त्यहि पढ्नु हुन्थ्यो । पुष्प भुत्र्यालको नाम पहिले बच्चैदेखि पुष्प भुत्र्याल नै थियो । पुष्पविमल चाँहि मैले पुष्पकमल राखेपछि त्यसबाट प्रभावित भएर राख्नु भएको हो । वहाँको पहिलाको नाम ढकराज भण्डारी थियो । नेपालको कम्युनिष्ट आन्दोलन विभिन्न खाले गुट उपगुट र संशोधनवादमा फसेको थियो । तिनीहरुका विरुद्ध लड्नका लागि माक्स्रवादको गहिरो गरी अधययन गर्नुपर्यो भनेर हामीले चितवनमा अध्ययन समूह बनायौं । त्यो अध्ययन समूहमा उस्तैउस्तै उमेरका म बादलजी मित्रराज दवाडी खेम भण्डारी र पुष्प भुत्र्याल जस्ता युवाहरुको बीचमा अध्ययन समूह बनायौं । हामी सबैले नारायणीको तिरमा गएर माक्स्रवादलाई गम्भीर ढंगले अध्ययन गर्ने प्रतिबद्धता प्रतिज्ञा गर्यौं ।हप्ताहप्ता दिनमा जसले जे अध्ययन गरेको छ त्यो विषयमा सबैलाई बताउनु पर्ने अध्ययन गरेकोमा प्रश्न उत्तर हुने र छलफल हुने र अध्ययनलाई तिखार्ने भन्ने पद्धति बनायौं । म पुष्पलाल समूहको पार्टी सदस्य भैसकेकेा थिएँ । पुष्पलाल समूह फुटेपछि मेरो त्यो प्रकि्रया छुटुे । त्यसपछि म चौथो महाधिवेशनको सम्पर्कमा गएँ ।

हाम्रो पार्टीमा म आफै र हाम्रा धेरै साथीहरु कडा अध्ययन गरेर आउनु भएको छ । बोर्ड फस्ट भएको कमरेड बाबुराम हामीसँग हुनुहुन्छ । संस्कृति विज्ञान अंग्रेजीसम्म अध्ययन गर्ने मोहन वैद्यकिरण विभिन्न विषयमा दक्षता हाँसिल गर्ने साथीहरु पनि हामीहरुसँग हुनुहुन्छ । यी सबै कुराले हामीले पढाइलाई कसरी हेर्छौ त भन्ने कुरा स्पष्ट गर्छ । मेरो आफ्नो कुरा मात्र नभएर हाम्रो पार्टीको धारणा के भनें अबका दिनमा विद्यार्थी साथीहरुले अथवा सबै बालबालिकाहरुले पढाइलाई जीवनसँग जोडेर जनतासँग जोडेर र देशको हितसँग जोडेर हेर्न सिकुन् भन्ने छ ।
सानै उमेरबाट पढ्दाखेरी त्यसलाई जीवनपयोगी कसरी बनाउने जनतासँग कसरी जोड्ने राष्ट्रको माया कसरी गर्ने भन्नेसँग जोडेर पढुन् भन्ने हामी चाहान्छौं । पढाइलाई जसरी पँजीवादीहरुले यान्त्रिक ढंगले खाली जागिर खानको निम्ति मात्र पढ्ने बनाएका छन् । समाजको सेवा गर्नको निम्ति पढ्ने हो संसार बदल्नको निम्ति पढ्ने हो भन्ने हिसावले पढुन् भन्ने पनि हामी चाहान्छौं । पुँजीपति सामन्त जालीफटाहहरुले यसरी सोच्दैनन् । पढ्नु भनेको जागिर खानु हो तलका गरीवहरुलाई दवाउनु हो शोषण गर्नु हो भन्या जस्तो गरिकन पढाउने गर्दछन् । त्यस्तो नहोस् भन्ने पनि हामी चाहान्छौं । जसले जति पढ्छ त्यसले त्यति व्यवहारसँग जोडोस् । त्यो कोरा कितावी मात्र नहोस् । व्यावहारिक जीवनसँग पनि त्यो पढाइ जोडियोस् भन्ने म चाहान्छु । मैले आजका युवा विद्यार्थी साथीहरु र बालबालिकालाई पनि जीवन उपयोगी समाज बदल्ने समाजको सेवा गर्ने शिक्षा भनेर बुझुन भन्ने ठान्छु ।

अहिलेको शिक्षा नीति भनेको असाध्यै यान्त्रिक खालको नोकरशाह तयार पार्ने खालको छ । यसलाई आमुल परिवर्तन गर्नु पर्दछ । नयाँ बन्ने शिक्षा नीति अन्तर्गत जति मान्छेले पढ्यो त्यतिले राष्ट्र र जनताको सेवा गर्ने भएर जाओस् । त्यत्तिनै समाजको प्रगति र उत्थान गर्न समर्पित गरेर जाओस् । त्यस्तो शिक्षा नीति हामीलाई चाहिन्छ । त्यसकारण राष्ट्र र जनताको सेवा गर्ने शिक्षा नीति हुनु पर्दछ ।

No comments:

Post a Comment

पपुलर पोस्टस्